ผ่าตัดกระดูกสันหลังคด พักฟื้นกี่วัน ข้อมูลสำคัญเพื่อการฟื้นตัวที่สมบูรณ์

การผ่าตัดกระดูกสันหลังคดต้องใช้เวลาพักฟื้น 4-6 สัปดาห์ และสามารถทำกิจกรรมต่าง ๆ ได้ตามปกติภายใน 4 – 6 เดือน ซึ่งอาการข้างเคียงหลังผ่าตัดกระดูกสันหลังที่พบได้บ่อยคือ ปวดแผล ปวดกล้ามเนื้อ และอาจชาบริเวณขาชั่วคราว การฟื้นตัวต้องปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์อย่างเคร่งครัด และควรได้รับการกายภาพบําบัด ใกล้ฉัน เพื่อความสะดวกในการเดินทางไปฟื้นฟูระหว่างที่ร่างกายยังไม่พร้อมมากนัก 

กระดูกสันหลังคดคืออะไร และเมื่อไหร่ที่ควรผ่าตัด

โรคกระดูกสันหลังคด (Scoliosis) คือ แนวกระดูกสันหลังมีการผิดรูปคดโค้งไปด้านข้าง โดยประมาณร้อยละ 80 ของผู้ป่วย เป็นกระดูกสันหลังคดชนิดไม่ทราบสาเหตุ (Idiopathic scoliosis) มักพบในช่วงอายุระหว่าง 10-18 ปี และสาเหตุอื่นๆ ที่มักทำให้เกิดกระดูกสันหลังคด คือ กระดูกสันหลังคดแต่กำเนิด โรคระบบประสาทและกล้ามเนื้อ ความเสื่อมของกระดูกสันหลัง เป็นต้น ซึ่งท้ายที่สุดอาจนำไปสู่การผ่าตัดกระดูกสันหลังคด เมื่อการรักษาด้วยวิธีการอื่นไม่ได้ช่วยชะลอความรุนแรงของโรค 

ลักษณะและอาการของกระดูกสันหลังคด

ความรุนแรงและอาการกระดูกสันหลังคดแต่ละบุคคลไม่เท่ากัน บางคนสามารถรักษาแบบติดตามอาการเนื่องจากสันหลังคดไม่เยอะ หรือถ้าองศาเยอะแพทย์อาจจะแนะนำให้ใช้วิธีผ่าตัดกระดูกสันหลังคด ขึ้นอยู่กับระดับความคดโค้งของกระดูกสันหลัง ส่วนใหญ่ผู้ป่วยมักถูกสังเกตว่ามีอาการหลังคดเวลาก้ม เนื่องจากกระดูกสันหลังคดจะเห็นได้ชัดเจนเวลาก้ม กระดูกสันหลังนูน หรือสะบักสองข้างไม่เท่ากัน ฯลฯ

นอกจากนี้อาการกระดูกหลังคดยังรวมถึงอาการแสดงดังต่อไปนี้ ระดับหัวไหลทั้ง 2 ข้างสูงต่ำที่ไม่เท่ากัน, กระดูกไหปลาร้านูนข้างเดียว หรือสูงต่ำไม่เท่ากัน, ร่องเอวสองข้างไม่เท่ากัน, กระดูกเชิงกรานสูงต่ำไม่เท่ากัน, ลำตัวเอียงไปทางด้านใดด้านหนึ่งไม่สมดุลกัน, แผ่นหลังหรือหน้าอกทั้ง 2 ข้างนูนไม่เท่ากัน, ขาทั้ง 2 ข้างยาวไม่เท่ากัน และมีการเดินที่ผิดปกติ ดังนั้น หาดพบว่ารูปร่างมีความผิดปกติดังนี้ ผู้ป่วยควรเข้าพบแพทย์ก่อนอาการรุนแรง และนำไปสู่การผ่าตัดกระดูกสันหลังคดได้

ความรุนแรงที่อาจนำไปสู่การผ่าตัด

แพทย์จะแนะนำให้ผู้ป่วยผ่าตัดกระดูกสันหลังคด เมื่อการรักษากระดูกสันหลังคดด้วยวิธีการอื่นไม่ได้ช่วยชะลอความรุนแรงของโรค หรือมีมุมของกระดูกสันหลังคดมากกว่า 40 – 45 องศา ร่วมกับมีอาการปวดทรมาน หายใจลำบาก มีโครงสร้างร่างกายเปลี่ยนแปลงจนส่งผลกระทบต่อการใช้ชีวิตประจำวัน และมีแนวโน้มกระดูกคดเพิ่มขึ้นซึ่งอาจส่งผลกระทบต่ออวัยวะภายในไม่ว่าจะเป็นปอดหรือหัวใจ 

ปัจจัยที่ต้องพิจารณาก่อนการผ่าตัด

ก่อนการผ่าตัดกระดูกสันหลังคด ผู้ป่วยควรพิจารณาหลายปัจจัยและสอบถามจากแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ เช่น ความรุนแรงของกระดูกสันหลังคด ค่ารักษาและค่าใช้จ่ายที่เกี่ยวข้องกับการผ่าตัดเพื่อเตรียมความพร้อมด้านการเงิน และผลกระทบที่มีต่อการเคลื่อนไหวหรือการใช้ชีวิตประจำวัน ซึ่งการประเมินสุขภาพและความพร้อมของร่างกายโดยแพทย์เป็นสิ่งสำคัญในการตัดสินใจเรื่องการผ่าตัด เพื่อให้เกิดผลลัพธ์ที่ดีที่สุด

การประเมินโดยแพทย์และนักกายภาพบําบัด

การประเมินอาการกระดูกสันหลังคด เพื่อนำไปสู่การยืนยันโรคกระดูกสันหลังคด แพทย์จะทำการประเมินผลภาพถ่ายทางรังสีวิทยา ตามเกณฑ์การประเมินดังต่อไปนี้ ประเมินการเจริญเติบโตของกระดูกสันหลัง, ประเมินองศา และความรุนแรง ยิ่งอาการรุนแรงก็ยิ่งมีความจำเป็นในการผ่าตัดกระดูกสันหลังคด, การประเมินตำแหน่งของกระดูกสันหลังคด และการประเมินอายุ เนื่องจากหลังคดอาจมีการดำเนินโรคเพิ่มขึ้นตามวัย

เมื่อแพทย์พิจารณาว่าผู้ป่วยมีกระดูกสันหลังคดไม่เยอะ ไม่จำเป็นต้องทำการผ่าตัดกระดูกสันหลังคด แพทย์จะให้คำแนะนำในการปฏิบัติตัว การนัดติดตามภาพเอกซเรย์ และการส่งปรึกษานักกายภาพบําบัดโดยนักกายภาพบำบัดจะมีการประเมินลักษณะท่าทาง การเดิน ความมั่นคง ความแข็งแรงกล้ามเนื้อ ความยืดหยุ่นของกล้ามเนื้อ อาการปวด และประเมินภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้นได้ เช่น การหายใจและการขยายตัวของทรวงอก ความผิดปกติของระบบประสาท ความพิการ ฯลฯ เพื่อนำไปสู่การวางแผนการรักษาทางกายภาพบำบัดต่อไป

ขั้นตอนการผ่าตัดและการพักฟื้นหลังการผ่าตัดกระดูกสันหลังคด

การผ่าตัดกระดูกสันหลังคดเริ่มจากการประเมินสภาพกระดูกและเลือกวิธีการผ่าตัดที่เหมาะสม หลังการผ่าตัดผู้ป่วยจะต้องพักฟื้นในโรงพยาบาลเพื่อให้แพทย์ติดตามอาการและป้องกันภาวะแทรกซ้อน โดยปกติแล้วการผ่าตัดกระดูกสันหลังคด พักฟื้นจะใช้เวลาประมาณ 4-6 สัปดาห์ ซึ่งผู้ป่วยต้องปฏิบัติตามคำแนะนำในการทำกายภาพบำบัดและการดูแลแผลเพื่อฟื้นตัวที่ดี

การผ่าตัดและเทคโนโลยีที่ใช้

ในปัจจุบันการผ่าตัดกระดูกสันหลังคดมีความทันสมัย และมีการใช้เทคโนโลยีขั้นสูง มาช่วยศัลยแพทย์ในการผ่าตัดกระดูกสันหลัง เพื่อให้ผู้ป่วยมีความปลอดภัย มีการบาดเจ็บต่อเนื้อเยื่อที่น้อย และลดอาการข้างเคียงหลังผ่าตัด กระดูกสันหลัง โดยเทคโนโลยีล่าสุดที่ใช้ในปัจจุบัน คือ การผ่าตัดกระดูกสันหลังผ่านกล้อง Endoscope (Endoscope spine surgery) การผ่าตัดใส่เหล็กเชื่อมข้อแบบบาดเจ็บน้อย (Minimally invasive spinal fusion surgery) การผ่าตัดกระดูกสันหลังผ่านระบบคอมพิวเตอร์ 3 มิตินำวิถี (O-arm navigation in spine surgery) และเทคโนโลยีที่อาจจะมีมากขึ้นในอนาคต

การดูแลหลังผ่าตัดในช่วงแรก

การดูแลตัวเองหลังการผ่าตัดกระดูกสันหลังคด เพื่อรักษากระดูกสันหลังคดตามคำแนะนำของแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ โดยทั่วไปแผลผ่าตัดจะสามารถถูกน้ำได้เมื่อแผลหายสนิทดี ซึ่งช่วงหลังตัดไหม 3 วันและแผลติดดีไม่มีอาการอักเสบ คือปวด บวมแดงร้อน บริเวณนั้นจะสามารถถูกน้ำได้ โดยควรใช้ผ้าสะอาดซับให้แห้ง และห้ามใช้แป้งหรือโลชั่นทาบริเวณแผล

วิธีแก้กระดูกสันหลังคด ด้วยการผ่าตัดกระดูกสันหลังคดกรณีที่เป็นไหมละลาย คือไม่ต้องตัดไหม แพทย์จะทำการเปิดแผลภายใน 7-14 วัน หลังการผ่าตัด หลังจากนั้นอีก 3 วัน แผลสามารถถูกน้ำได้ ซึ่งแผลผ่าตัดในแต่ละบุคคลมีความแตกต่างกัน บางรายแผลหายช้าอาจเนื่องมาจากความพร้อมและความแข็งแรงของผู้ป่วย อายุหรือ โรคประจำตัวบางชนิดของผู้ป่วยที่มีผลทำให้แผลหายช้า เช่น โรคเบาหวาน เป็นต้น 

ระยะเวลาการพักฟื้นที่ควรทราบ

การผ่าตัดกระดูกสันหลังคด พักฟื้นโดยปกติแต่ละรายจะมีระยะการฟื้นตัวที่แตกต่างกัน บางรายที่ได้รับการผ่าตัดกระดูกสันหลังคดเพียงระดับเดียว หรือน้อยระดับจะมีระยะการฟื้นฟูสภาพได้เร็ว แต่ในรายที่มีการผ่าตัดกระดูกคดหลายระดับ หรือเสริมโลหะดามกระดูกสันหลัง อาจจะต้องใช้ระยะเวลาฟื้นฟูร่างกายนานขึ้น

การพักฟื้นในโรงพยาบาล

ในการผ่าตัดกระดูกสันหลังคด หากเป็นการผ่าตัดเล็ก ผู้ป่วยอาจต้องพักฟื้นในโรงพยาบาล 1-2 วัน ส่วนการผ่าตัดหลายระดับ ผู้ป่วยอาจต้องพักฟื้นนานกว่า 3-5 วัน แต่ถ้าเกิดอาการข้างเคียงหลังผ่าตัดกระดูกสันหลัง ผู้ที่มีความแข็งแรงน้อย หรือในผู้สูงอายุ มีโรคประจำตัวอื่นๆ การฟื้นตัวเป็นไปอย่างช้า อาจต้องมีการพักฟื้นและทำกายภาพบำบัดอย่างต่อเนื่อง และต้องพักในโรงพยาบาลประมาณ 7-10 วัน หรือมากกว่า

การฟื้นฟูที่บ้านและกิจกรรมที่ควรหลีกเลี่ยง

หลังจากการผ่าตัดกระดูกสันหลังคด และกลับไปพักฟื้นที่บ้าน นอกแพทย์หรือนักกายภาพบำบัดจะแนะนำการดูแลตัวเองแล้ว ยังมีกิจกรรมบางอย่างที่ควรหลีกเลี่ยง คือ 

• การก้มตัวหรือแอ่นหลังมากๆ
• ไม่ควรยก ลาก หรือแบกของหนักเกิน 4 กิโลกรัม
• ไม่เอื้อมหยิบของบนที่สูง เป็นเวลาอย่างน้อย 4 สัปดาห์หลังการผ่าตัดผ่าตัดกระดูกสันหลัง
• ไม่แนะนำให้เล่นกีฬาที่อาจมีการปะทะ เช่น ฟุตบอล บาสเกตบอล อย่างน้อย 6-8 สัปดาห์หลังการผ่าตัด 
• ไม่แนะนำให้ขับรถ หรือซ้อนท้ายมอเตอร์ไซค์  หรือขับรถทางไกล อย่างน้อย 6-8 สัปดาห์หลังการผ่าตัด

หลังผ่าตัด หากพบอาการผิดปกติเหล่านี้ควรพบแพทย์ทันที

การผ่าตัดกระดูกสันหลังคด หลังจากการพักฟื้นที่โรงพยาบาลและกลับไปพักฟื้นที่บ้าน ผู้ป่วยอาจเกิดภาวะแทรกซ้อนเกิดขึ้นได้หลังการผ่าตัดกระดูกสันหลังคด หากพบอาการผิดปกติเหล่านี้ควรพบแพทย์ทันที

• ปวด เสียว ชา หรือมีอาการอ่อนแรงของไหล่ แขน ขา มากขึ้น
• ปวดแผลมากขึ้น แผลซึม บวมแดง หรือแผลแยก
• ปัสสาวะไม่ออก
• กระดูกสันหลังผิดรูป โดยสังเกตแนวกระดูกสันหลัง โก่งหรืองอตัวผิดปกติ

การฟื้นตัวและการดูแลร่างกายระยะยาวหลังการผ่าตัด

การผ่าตัดกระดูกสันหลังคดเป็นการรักษาที่ต้องการการดูแลและฟื้นฟูอย่างต่อเนื่องในระยะยาว เพื่อให้กล้ามเนื้อและกระดูกแข็งแรงขึ้น ผู้ป่วยกระดูกหลังคดที่เข้ารับการผ่าตัดจำเป็นต้องทำกายภาพบำบัดอย่างสม่ำเสมอและระมัดระวังในการเคลื่อนไหวร่างกายในช่วง 6-12 เดือนแรก ร่วมกับการพักฟื้นที่ดีจะช่วยให้กระดูกเชื่อมประสานกันได้ดีและลดความเสี่ยงในการเกิดภาวะแทรกซ้อน

เทคนิคการฟื้นตัวด้วยกายภาพบำบัด

การออกกำลังกายหรือกายบริหารร่างกายหลังเข้ารับการผ่าตัดกระดูกสันหลังคดถือว่ามีความสำคัญอย่างมาก เพื่อให้ผู้ป่วยมีกล้ามเนื้อที่แข็งแรงทั้งกล้ามเนื้อส่วนแขนขา และลำตัว กล้ามเนื้อหน้าท้องและหลังที่แข็งแรงจะช่วยลดแรงกดที่กระดูกสันหลัง ลดกระดูกคด และทำให้ผู้ป่วยรู้สึกเจ็บน้อยลง แต่ก่อนที่จะทำกายบริหารเพื่อความปลอดภัย และรับทราบถึงท่าที่ถูกต้อง ผู้ป่วยจำเป็นต้องปรึกษาแพทย์หรือนักกายภาพบำบัด

หลังจากการผ่าตัดกระดูกสันหลังคด ผู้ป่วยควรมีการเคลื่อนไหวและลุกเดินให้เร็วที่สุดภายใน 24-48 ชั่วโมงแรก รวมไปถึงการฝึกหายใจเพื่อป้องกันภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้น และเรียนรู้วิธีการใส่อุปกรณ์ช่วยพยุงหลังจากแพทย์หรือนักกายภาพบำบัด และนักกายภาพบำบัดจะมีการแนะนำท่าทางในการเคลื่อนไหวที่ถูกต้องหลังการผ่าตัดกระดูกสันหลัง ไม่ว่าจะเป็นการนั่ง ยืน เดิน ขึ้นลงบันได ฯลฯ 

การดูแลสุขภาพและป้องกันการกลับมาของปัญหา

การผ่าตัดกระดูกสันหลังคดเป็นเพียงจุดเริ่มต้นของการรักษา การดูแลสุขภาพอย่างต่อเนื่องจึงมีความสำคัญอย่างยิ่งในการป้องกันไม่ให้ปัญหากลับมาอีก แม้หลายคนสงสัยว่ากระดูกสันหลังคดหายได้ไหม คำตอบคือสามารถรักษาให้ดีขึ้นได้ด้วยการผ่าตัดร่วมกับการดูแลตนเองที่เหมาะสม การออกกำลังกายที่ถูกวิธี การรักษาท่าทางที่ถูกต้อง และการหลีกเลี่ยงการยกของหนักเป็นสิ่งสำคัญที่จะช่วยให้กระดูกสันหลังแข็งแรงและป้องกันการเกิดปัญหาซ้ำในอนาคต

คำแนะนำสำหรับการเลือกสถานที่รักษาและฟื้นฟูหลังการผ่าตัด

การเลือกสถานที่รักษาสำหรับการผ่าตัดกระดูกสันหลังคดควรพิจารณาจากความเชี่ยวชาญของทีมแพทย์ ประสบการณ์การรักษา และความพร้อมของเครื่องมือทางการแพทย์ที่ทันสมัย สำหรับผู้ป่วยกระดูกคดที่ต้องการฟื้นฟูหลังผ่าตัด ควรเลือกศูนย์กายภาพบำบัดที่มีนักกายภาพบำบัดที่มีความชำนาญเฉพาะทางและมีโปรแกรมการฟื้นฟูที่ออกแบบเฉพาะบุคคล ควรพิจารณาเรื่องการเดินทางที่สะดวก เนื่องจากต้องเข้ารับการฟื้นฟูอย่างต่อเนื่อง 

การติดต่อและเยี่ยมชมศูนย์พักฟื้นหลังผ่าตัดที่ AgeWell

ศูนย์ AgeWell เป็นสถานที่พักฟื้นที่ออกแบบมาเพื่อรองรับผู้ป่วยหลังผ่าตัดกระดูกสันหลังคดโดยเฉพาะ พร้อมด้วยทีมแพทย์และนักกายภาพบำบัดที่มีประสบการณ์ในการดูแลผู้ป่วยที่ต้องการการฟื้นฟูอย่างใกล้ชิด ผู้ที่สนใจสามารถติดต่อเยี่ยมชม AgeWell ได้ทุกวันในเวลาทำการ โดยทางศูนย์มีเจ้าหน้าที่พร้อมให้คำแนะนำเกี่ยวกับโปรแกรมการดูแลผู้ป่วยผ่าตัดกระดูกสันหลังคด พักฟื้น รวมถึงแพคเกจการบริการต่างๆ ที่ครอบคลุมทั้งการพักฟื้นระยะสั้นและระยะยาว หากสนใจเข้าพักที่ศูนย์ สามารถนัดหมายล่วงหน้าเพื่อให้ทีมแพทย์ได้วางแผนการดูแลที่เหมาะสมกับความต้องการของแต่ละบุคคล